همه چیز درباره ظروف سرامیکی دست ساز

به جرات می توان گفت که امروزه ظروف سرامیکی دستساز از محبوب ترین و پر استفاده ترین ظرف هایی است که در موقعیت های مختلف مثل پذیرایی، دکوری، چیدمان و هدیه و... از آن ها استفاده می شود. ظرف های سرامیک دست ساز طرح های منحصربفرد و خاص و جذابی دارند، از این رو بسیار مورد استقبال افراد قرار می گیرند. طرح و رنگ بندی های ساده و یا شلوغ و پر کار که متناسب با سلیقه سازنده رنگ آمیزی می شود. ظرف های سرامیکی توسط هنرمندان خبره و با ذوق و سلیقه ای ساخته می شوند از این رو تنوع و طرح های آن بسیار بالاست. کاربردهای زیادی در استفاده روزمره، پذیرایی، دکوراتیو، هدیه و... دارند. ظروف سرامیکی از نوعی خاک درست شده اند که در ادامه مقاله درباره آن بیشتر توضیح می دهیم. همچنین درباره نحوه ساخت و مزایا و معایب آن ها و همینطور تفاوت سرامیک با سفال آشنا خواهیم شد.

تاریخچه ظرف های سفالی

در واقع ظروف سرامیکی دست ساز یکی از زیر شاخه های هنر سفال گری می باشد. یکی از هنرهای مطرح و پر زرق و برق ایرانی به حساب می آیند. با توجه به قدمت اشیاء به جا مانده و آثار باستانی قدمت این هنر ایرانیان به هزاره های پیش از میلاد بر می گردد. عمر اولین ظرف ها سفالی که کشف کردند به حدود ده هزار سال قبل از میلاد می رسد. باستان شناسانی که در این زمینه فعالیت می کنند اعتقاد دارند که نمونه های کاشی که برگرفته از یک قوم آریایی به نام کاشی است، که در بررسی های باستان شناسی به 14 هزار سال پیش برمی گردد. وجود انواع خاک های گوناگون مناسب برای تولید ظرف و وسایل سرامیکی و سفالی و... همراه با ذوق و علاقه ای که ایرانیان به هنرهای دستی داشتند سبب شده تا این فعالیت قدمتی قدیمی داشته باشد. سفالگری یک هنر قدیمی با قدمت بالاست، از خصوصیات جالب آن، نمادی از چهار عنصر آب، باد، خاک، آتش می باشد. از این رو به این هنر به عنوان یک نماد از جهان هستی نیز نگاه می کنند.

ظروف سرامیکی دست ساز چیست؟

همانطور که در تاریخچه ظروف سفالی و سرامیکی توضیح دادیم متوجه قدمت بالای آن شدیم. در آن زمان هیچ تجهیزات و دستگاهی وجود نداشت که بتوانند ظرف و محصولات سرامیکی را تولید کنند بنابراین همه مراحل آن را با دست انجام می دادند. این شیوه از دیرباز در طراحی و تولید ظرف های سفالی و سرامیکی باقی مانده و حتی امروزه هم در تولیدات آن ظرف ها به صورت دستی و بدون کمک هیچ تجهیزاتی پیش می روند. از این رو ظرف های دستساز تولید شده منحصربفردند و معمولا حتی اگر دوتا ظرف یک شکل و یک سایز دستساز را انتخاب کنید، باز هم باهم متفاوت اند. همین منحصربفرد بودن طرح ها سبب محبوبیت و پر طرفدار شدن این محصولات تزئیناتی دستی شده است. زحمات زیادی که در تولید و ساخت این ظرف های دست ساز می کشند بسیار زیاد است. به همین دلیل قیمت ظروف سرامیکی دست ساز نسبت به تولیدات مجهز و دستگاهی بسیار بالاتر است. برای خرید ظروف سرامیکی دست ساز می توانید به فروشگاه آنلاین تزئینات دستی آف سود مراجعه کنید. آف سود انواع صنایع دستی جذاب و با کیفیتی دارد که با خیال راحت می توانید از سایت آن ها سفارش دهید و یا به عنوان هدیه از مجموعه محصولات آن ها بهره ببرید.

سرامیک چیست؟

سرامیک یک کلمه یونانی می باشد که از واژه Keramikos گرفته شده است. در زبان یونانی به معنی "از سفالگری" است. سرامیک به عنوان یک ماده معدنی، جامد غیر فلزی شناخته می شود، که عموما براساس اکسید، نیترید، برید و کاربید است که با درجه حرارت بالا برانگیخته می شود. محصولاتی را که با سرامیک ساخته می شوند، قبل از حرارت دادن باید لعاب و صیقل داد. تا یک محصول با پوششی که تخلل و پوکی را کاهش می دهد و سطح صاف و اغلب رنگ شده دارد، تولید شود. بسیاری از سرامیک هایی که محصولات مختلف می سازند دارای مخلوطی از پیوند کووالانسی و یونی بین اتم ها هستند. از این رو محصولات تولید شده از آن ها ممکن است بلورین، نیمه بلورین، یا شیشه ای باشد.

ظرف های سرامیکی از چه نوع خاکی ساخته می شوند؟

ظروف سرامیکی دست ساز که به آن ها ظرف های دوغابی هم گفته می شود از ترکیب خاک رس و چند نوع خاک و مواد دیگر تولید می شوند. موادی مانند کائولن، کوارتزیت، کوارتز و انواع فلدسپات و سلیس و خاک استون ور و بعضا از کربنات کلسیم و اکسید روی و تالک تولید می شود.

تفاوت ظروف سفالی و ظروف سرامیکی

نوع خاک و قابلیت لعاب پذیری و دمایی که این محصولات در کوره تحمل می کنند یکی از مهمترین تفاوت های ظروف سرامیکی و سفالی می باشند. از خصوصیات محصولات سفالی این است که برای تولید آن ها از خاک رس که دارای چسبندگی زیاد و درجه پخت کمتری است استفاده می شود. در صورتی که ظرف های سرامیکی از خاک ترکیبی با چسبندگی کمتر و درجه حرارت بالای 1080 درجه سانتیگراد، تولید می شوند. به عنوان تفاوت دیگر می توان به این مورد اشاره کرد که ظرف های سرامیکی لعاب پذیری بیشتری نسبت به سفال دارند.
از تفاوت های بارز دیگر بین ظرف های سفالی و سرامیکی علاوه بر ترکیبات سازنده آن ماده می توان به متفاوت بودن شکل اولیه آن ها اشاره کرد. به این صورت که سفال حالتی خمیری شکل دارد و به اصطلاح فرم آن پلاستیکی است از این رو به راحتی می توان آن را با دست و یا چرخ سفالگری فرم داد. اما برای ساخت ظرف های سرامیکی  از ترکیب های پیشرفته تر و فرمولای پیچیده تر استفاده می شود. حالت ماده سازنده سرامیک دوغابی شکل است یعنی از دوغ رقیق تر و از عسل غلیظ تر است بنابراین نمی توان برای تولیدات ظرف های سرامیکی از چرخ دستی استفاده کرد. از این رو برای تولید ظرف های سرامیکی از قالب های متفاوت بهره می برند.

نحوه ساخت گل ظروف سرامیکی دست ساز

محصولات سرامیکی از دو قسمت تشکیل شده اند یکی بدنه و یکی لعاب که برای ساختن آن ها باید با ظرافت و دقت بالایی هر دو قسمت آن را در نظر بگیریم:

• درست کردن بدنه ظرف سرامیکی

برای ساخت بدنه ظروف سرامیکی باید خاک رس و آب را به نسبت مناسبی مخلوط کنیم تا گل مخصوص سفالگری را ایجاد کنیم. هنگام دست کردن گل سفال گری زمانی که آب را به خاک اضافه می کنید باید حواستان باشد تا گلی که می خواهید ایجاد کنید خیلی نرم و یا خیلی سفت نباشد. زیرا در غیر این صورت دیگر حالت پذیر نیستند. این که گل با حالت مناسبی درست کنید یکی از نکات مهم در سفالگری است. چرا که اگر ترکیب آب و خاک را به نسبت درست و خوبی انجام ندهید یعنی ترکیب شما یا خیلی نرم می شود یا سفت در نتیجه بعد از خشک شدن کارتان ترک ور می دارد و شکاف هایی روی آن ایجاد می شود. از نکات مهم در ساخت این ظرف ها این است که مخلوط آب و خاک رس را به خوبی ورز دهیم. اینقدر این ورز دادن را تکرار کنید تا خمیری یک دست ایجاد شود و تمام حباب های هوایی که بین ذرات گل وجود دارد از بین برود. با این روش، اگر گل با آب در تماس باشد وا نمی رود، در واقع در مقابل آب مقاوم شده است. دقت کنید که پایه و اساس بدنه هر محصولی روی پخت خاک می باشد. از این رو طبیعی است که برای ساختن بدنه های مختلف باید خاک آن ها متفاوت باشد. زیرا نمی توان با یک مدل خاک بدنه های مختلفی ساخت، برای این کار لازم است چند مدل خاک و یا پودر سنگ های مخصوص معدنی را با نسبت های مشخص و معینی ترکیب کنیم تا بتوانیم بعد از پخت بدنه مورد نظر را بدست آوریم.

• ساخت خاک ظرف های سرامیکی

در ساخت ظروف سرامیکی دست ساز مختلف باید به ترکیب گل آن توجه کنیم زیرا اغلب انواع خاک رس، انواع کائولن، انواع کوارتز و کوارتزیت و انواع فلدسپات و گاهی موادی مثل کربنات و اکسید روی و تالک را باهم ترکیب می کنند. هنگامی که خاک های مختلف و مناسب با تولید محصول مورد نیاز را با هم ترکیب کردیم باید این خاک را با آب در آسیاب بریزیم تا مخلوط شوند و به صورت دوغاب در بیاید. سپس این مواد داخل دستگاهی به اسم آژیتاتور که پروانه متحرک دارد می ریزیم تا از الک ریزی بگذرد و آب زیاد این مواد به کمک دستگاه فیلتر پرس گرفته شود. در ادامه هم قالب های گل پس از خروج از دستگاه برای مدت زمانی حدود یک ماه در انبار های گل انبار می شوند تا تخمیر لازم صورت گیرد.

لعاب کاری ظروف سرامیکی

لعاب کاری یکی از قسمت های مهم برای ظروف سرامیکی به حساب می آید. در واقع به پوشش درخشان و شفاف که بر روی ظروف سرامیکی و سفالی وجود دارد لعاب گفته می شود. این پوشش سبب زیبایی و درخشش زیاد و همچنین مقاومت و استحکام بالا برای ظروف های دست ساز می شود. لعاب هایی که روی ظرف می زنند یک ماده ضد آب است. لعاب ها ماده هایی هستند که رنگ و کیفیت متفاوتی دارند که این موضوع به نوع فرمول آن و مواد تشکیل دهنده اش بستگی دارد. از بیشترین ترکیبات معدنی که در لعاب کاری مورد استفاده قرار می گیرد می توان به: اکسید آهن، اکسید کبالت، کربنات مس، اکسید مس و اکسید کروم بهره برد. بهترین و با کیفیت ترین محصولات سرامیکی دست ساز از جمله ظروف پذیرایی شیک و خاص را که طراحی و لعاب کاری خوبی دارند را می توانید از مجموعه آف سود تهیه کنید.

مراحل لعاب کاری ظروف سرامیکی دست ساز

برای لعاب کاری ابتدا باید مواد تشکیل دهنده لعاب را آسیاب کرده و یک مایع خمیری و در عین حال رقیق تهیه کنیم. بعد از آن باید ظرف سرامیکی پخته شده در کوره را با این مایع بپوشانیم. بعد از پوشش کامل ظروف سرامیکی از مایع لعاب باید مجددا آن ها را درون کوره قرار دهیم تا پخته شوند. این مرحله ممکن است گاهی دوبار انجام شود به این صورت که ظروف را دوباره لعاب می زنند و یا رنگ آمیزی و خطاطی می کنند و مجددا در کوره قرار می دهند. با این کار ظروف سرامیکی دست ساز شما هم زیبا تر شده و هم مقاومت آن بالا تر می رود. برای لعاب کاری از روش های مختلفی استفاده می شود از جمله:
• غوطه ور کردن ظروف سفالی پخته شده در مواد لعابی
• بهر مندی از اسپری لعاب
• لعاب کاری با کمک قلم مو
• لعاب کاری به کمک اسفنج
• ریختن مایع لعاب در داخل و خارج ظرف های سرامیکی

نکات مهم در هنگام لعاب کاری:

• داشتن ناخالصی یا آلودگی و گرد و غبار در مایع لعاب، سبب بلند شدن لعاب از روی  ظروف می شود.
• گرد و غباری که روی سطح ظرف سرامیکی قبل از لعاب ریختن بنشیند، موجب ایجاد ترک و یا سوزن سوزن شدن در لعاب روی ظرف می شود.
• نکته مهم این است که قبل از لعاب کاری سطح ظرف سرامیکی خود را سمباده بکشید تا صاف و صیقلی شود، سپس باید سطح ظرفی که سمباده کشیدید را با دستکش و یا اسفنج مرطوب تمیز کرده و گرد و غبار را از روی آن برطرف کنید. این کار را مستقیم با دست خود انجام ندهید.
• لعاب یک ماده بسیار روان و رقیق است بنابراین به خاطر داشته باشید که قبل از قرار دادن آن در کوره، پایین ظرف را موم بزنید. زیرا در غیر این صورت ممکن است ظرف به کف کوره بچسبد.

مزایای ظروف سرامیکی

◘ قابلیت شستشو:

شستشو و تمیز کردن ظروف دستساز سرامیکی بسیار راحت تر از انواع دیگر ظروف مانند چدنی می باشد. زیرا با خیال راحت می توانید آن را با مایع ظرفشویی و هم با مقداری جوش شیرین و یا هرنوع اسکاچی که دارید بشویید.

◘ سطح آن خط و خراش نمی گیرد:

در این مورد کیفیت سرامیک دست ساز بسیار حائز اهمیت است. چرا که ظروف سرامیکی که اصل باشند به هیچ عنوان خراشیده نمی شوند و از طرفی بسیار محکم و مقاوم هستند از این رو با خیال راحت می توان از قاشق و چنگال فلزی با آن استفاده کرد و نگران آسیب دیدن آن نباشید.

◘ آشپزی کردن با حرارت پایین:

با خرید ظروف سرامیکی دست ساز می توانید آشپزی های خود را با حرارت کم انجام دهید، زیرا این ظروف حرارت را به خوبی در خود نگه می دارند و دیگر نیازی ندارید با حرارت بالا آشپزی کنید. چرا که برای برخی از غذاها حرارت بالا بسیار مضر است. بنابراین می توانید به راحتی و با حرارت کم و یا متوسط یک غذا خوشمزه و مفید در این ظروف دستساز طبخ کنید.

◘ فاقد مواد شمیایی و فلزات سنگین:

سرامیک یک ماده کاملا طبیعی است. از این رو هنگام استفاده از آن ها هیچ ماده یا ذره سمی، شیمیایی و یا مضری وارد غذا نمی شود.

◘ می توان آن ها را در ماشین ظرفشویی قرار دهید:

معمولا اغلب ظرف های سرامیکی را می توانید در ماشین ظرفشویی قراردهید. اما برای اطمینان خاطر از این موضوع بهتر است دراین باره از شخصی که ظروف سرامیکی دست ساز خود را خریداری کرده اید سوال کنید.

◘ می توانید در فر قرار دهید:

روش ساخت و تولید آن ها به صورتی است که نسبت به حرارت مقاوم هستند از این رو می توان آن ها را در فر قرار داد.

◘ می توانید در فریزر قرار دهید:

از خوبی های دیگر ظروف سرامیکی دستساز این است که به سرما هم مقاوم اند. بنابراین می توانید آن ها را در فریزر هم قرار دهید.

◘ درست کردن غذاهای رژیمی:

شما می توانید در ظرف های سرامیکی غذاهایی را بدون روغن و کاملا رژیمی تهیه کنید. زیرا مواد غذایی در این ظروف خشک نمی شوند.

◘ پخت یکنواخت غذا:

پختن غذاها در ظروف سرامیکی به صورت یکنواخت انجام می شود، یعنی به این صورت نیست که ظاهر پخته و داخل آن خام باقی بماند.

معایب ظروف سرامیکی دست ساز

با تمام مزیت ها و فوایدی که ظروف سرامیکی دارد اما چند تا عیب کوچک هم دارند که دانستن آن ها خالی از لطف نیست. مواردی که جزئی بوده و تعداد آن بسیار کمتر از مزایای آن است:
• اولین عیب ظرف های دستساز سرامیکی در مواقعی است که برای پختن غذا از آن استفاده می کنیم. در ظروف سرامیکی زمان زیادی می برد تا گرم شود بنابراین در این مرحله گاز زیاد مصرف می شود. اما بعد از این که گرم شد به خوبی این گرما را در خود نگه می دارد.
• از معایب دیگر ظروف سرامیکی دست ساز این است که بسیار شکننده اند. به همین جهت مراقبت از ظروف سرامیکی دست ساز می تواند عمر این ظرف ها را طولانی تر کنند.

جمع بندی

در این مقاله با ظروف سرامیک دست ساز آشنا شدیم. ظروف سرامیکی و سفالی از قدیمی ترین نوع ظرف ها هستند که امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته است. دست ساز بودن آن ها سبب شده تا به محبوبیت بالایی برسند. در این مقاله نحوه ساخت ظروف سرامیکی و همچنین تفاوت آن با ظروف سفالی را ذکر کردیم. از بارز ترین تفاوت های آن این است که ماده اولیه ظروف سفالی خمیری شکل است و با دست فرم می گیرد و اما ظروف سرامیکی حالتی دوغابی دارند و باید آن ها را در قالب بریزیم تا سفت شوند. گفتیم که ظرف های سرامیکی مزیت های زیادی دارد، از جمله اینکه می توانید آن ها را روی گاز قرار دهید با شعله کم، مواد آن طبیعی و مواد مضری ندارد که با غذا ترکیب شود، اغلب می توانید آن ها را در ماشین ظرف شویی قرار دهید همچنین سطح مقاومی دارند که خط و خش نمی افتد بنابراین می توانید از قاشق و چنگال فلزی در آن استفاده کنید. برای تهیه انواع ظروف سرامیکی از جمله لیوان و ماگ، ظروف پذیرایی و اکسسوری ها و تزئینات دستی می توانید از فروشگاه آنلاین آف سود بهره ببرید. آف سود یک فروشگاه آنلاین صنایع دستی معتبر و قابل اطمینان است که می توانید با خیال راحت انواع محصولاتی که دوست دارید را به آن ها سفارش دهید.

منابع

1.     https://namnak.com/%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C%DA%A9-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA.p68502
2. https://virgool.io/@m_96564908/%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B8%D8%B1%D9%88%D9%81-%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AF-emhicli5dvli
3. https://jooyashop.com/mag/how-to-make-ceramic-dishes/
4. https://www.banotv.com/Blog/%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C%DA%A9-%D8%AF%D8%B3%D8%AA-%D8%B3%D8%A7%D8%B2-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86-%D8%A2%D9%86
5. https://fantricks.com/%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D8%B8%D8%B1%D9%88%D9%81-%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C%DA%A9%DB%8C/